Ik ben een slechte blogger. Het laatste dat hier gepost is, is mijn nieuwjaarsgroet. Het is gelukkig niet zo dat er niets gebeurt. Als ik de nieuwjaarsbrief teruglees, zie ik daarop de agenda met de plannen die ik toen had voor 2018:

Agenda 2018
– 19-23 februari: viering van het 25-jarig bestaan van Seed Company, in Amerika. 
– 7-21 maart: vertaalworkshop in Tulear, in het zuiden van Madagaskar. Dan hoop ik met de vertalers verder te werken aan Genesis.
– 17-20 juli: 14 ICAL, een internationale taalkundige conferentie voor Austronesische talen in Antananarivo, Madagaskar. Ik hoop die conferentie bij te wonen en vervolgens twee weken verder te werken met het vertaalteam.

Alledrie agendapunten heb ik kunnen aftikken. Tijdens de workshop in maart hebben we het Genesisboekje kunnen afmaken. En eindelijk kon het team het Lucas-evangelie in boekvorm mee naar huis nemen! Ook het deeltje over Handelingen was gedrukt. De reacties op deze uitgaven zijn erg positief, men is blij met de duidelijke taal waarin ze het evangelie nu kunnen lezen, al moesten sommigen wel even wennen aan de drie nieuwe letters (ɛ, ɔ, ŋ).

In juli ben ik na de conferentie doorgereist naar Mananara, aan de oostkust, waar de leden van het vertaalteam wonen. Daar hebben we in twee weken het volgende deeltje in de reeks Wonderful Plan of God, met voornamelijk gedeelten uit Exodus, kunnen afronden.

Op dit moment ben ik weer in Madagaskar, waar opnieuw een grote workshop gehouden wordt met acht vertaalteams die ieder met een consultant bezig zijn hun vertaling na te kijken.

Het plan was om met ‘mijn’ vertaalteam het laatste deeltje in de serie dat ons nog rest, met gedeelten uit Samuel, Koningen, Psalmen en verschillende profeten, na te kijken. Maar de weken voor vertrek begon ik me een beetje zorgen te maken: ik kreeg geen vertaalde teksten opgestuurd… De afgelopen week werd duidelijk waarom: het team had in juli al een heel groot deel klaar en door een misverstand dachten ze dat ik hun handgeschreven vertaling had meegenomen en in de computer gezet. In die veronderstelling hebben ze die papieren nu thuis gelaten… Ik heb nog voorgesteld dat iemand in Mananara de papieren opzoekt, scant en mailt, maar ze liggen goed opgeborgen achter slot en grendel… Er was maar één oplossing: alles opnieuw doen.

Zolang ze daar mee bezig zijn, zijn er gelukkig andere manieren om me nuttig te maken. Er is een vertaalteam dat geen consultant heeft en ook nog met de team check bezig is. Daar spring ik af en toe in. Verder is er een relatief nieuw team, de Tsimihety, dat uit wel 14 personen bestaat. Ook zijn zij bezig met een team check, van het Lucas-evangelie, en omdat ze nog niet zo lang bezig zijn met vertalen, zijn er nog veel dingen die ze over het hoofd zien bij het vertalen. Ik heb hen nu ook een paar dagen geholpen.

In de nieuwjaarsgroet schreef ik ook over frustraties en dat het werk zo moeizaam gaat. Ik was in maart dan ook blij verrast dat het team een nieuwe terugvertaler meebracht: Berthier, een jonge dominee, gedreven en slim, én hij spreekt zowel goed Frans als Engels. Het Bijbelvertaalwerk was nieuw voor hem, en hij had heel veel vragen in het begin, maar hij is van grote waarde voor het team. Hij begreep heel snel waar ik met mijn vragen naartoe wilde en kon dat vervolgens ook goed uitleggen aan de vertalers. In juli was hij er ook bij, maar deze keer is hij helaas verhinderd. Hij is verantwoordelijk voor een stuk of zeven gemeenten en daarnaast wordt hij door de kerk ingezet tijdens allerlei conferenties en in verschillende commissies. Het is ongelooflijk hoe veel werk hij verzet. Hij heeft ook al aangegeven dat hij heel graag een Masters in Bijbelvertalen wil gaan doen. Geen idee of dat werkelijkheid gaat worden, maar ik hoop en bid dat het hem niet allemaal teveel wordt, en dat hij beschikbaar blijft voor dit werk en daar van zijn leidinggevenden ook gelegenheid voor krijgt!

Klik hier om Joannes nieuwjaarsgroet te lezen.

Genesis

Ik was van 17 september tot 1 oktober weer in Madagaskar. Deze keer ben ik met het team begonnen hun vertaling van gedeelten uit Genesis na te kijken. Mooi om na het Nieuwe Testament nu ook aan het Oude te beginnen.

We hebben het scheppingsverhaal gedaan, waarbij we geraakt werden door Gods liefde en zorg voor zijn schepping en de mens. Daarna hebben we de gedeelten over de zondvloed, de torenbouw van Babel en de roeping van Abraham nagekeken. Bij de beschrijving van de ark heb ik foto’s laten zien van de ark die hier een poos bij Dordrecht heeft gelegen. De vertalers waren erg onder de indruk van de grootte van het gevaarte.

We lazen onder meer dat Noach een altaar bouwt voor God na de vloed en dat ook Abraham een altaar bouwt bij de terebinten van Mamre. Altaren zijn wel bekend bij de meeste bevolkingsgroepen in Madagaskar en we hebben de verschillende soorten besproken die zij kennen en gekeken welk woord het beste past voor het soort altaar dat hier in Genesis bedoeld wordt. We moesten de conclusie trekken dat dat woord ook gebruikt kan worden in Lucas 2, waar ze tot nu toe gekozen hadden voor een leenwoord (‘alitara’). En, geluk bij een ongeluk, Lucas was nog (steeds) niet definitief gedrukt, dus we hebben het ook daar kunnen aanpassen.

Lucas

Sja, dat gedrukte Lucas-evangelie… We wachten er al zo lang op, en met onze westerse mindset denken we dat dat toch allang uitgegeven moest zijn. Toen ik er deze keer was, was wel de proefdruk klaar. Er zit dus wel schot in. Helaas mankeerde er nog wel wat aan. Dingen die voor drukkers normaal gesproken vanzelfsprekend zijn, bleken voor deze drukker toch niet bekend. Bovendien waren er door iemand van de drukkerij nog aanpassingen gedaan in het Word-document, terwijl we aangegeven hadden dat het PDF-bestand gebruikt moest worden, met gevolgen voor de opmaak waaraan wij zo zorgvuldig aandacht besteed hadden.

We hebben een gesprek gehad met de contactpersoon van de drukker en inmiddels moet er een tweede proefdruk klaar zijn. Mijn collega gaat die beoordelen en dan gaat Lucas toch echt gedrukt worden. Van het boekje over Handelingen wordt een eenvoudigere uitgave gemaakt. Onze projectleider Leoni Bouwer heb ik het geld overhandigd dat de kinderen van de gemeente vorig seizoen hebben verzameld, en dat zal gebruikt worden voor de drukkosten.

Kring

Tijdens mijn vorige reis in april had ik een videoboodschap van de vertalers opgenomen en ik vertelde hun nu dat ik die in de kerk heb laten zien en dat de mensen erg enthousiast waren. Op hun vraag of de gemeente me ook iets voor hen had meegegeven, moest ik teleurstellend antwoorden. Maar ik wist dat onze kring op de tweede woensdag dat ik daar was, een kringavond had, en ik heb ze geappt of zij niet iets kleins konden opnemen. En dat hebben ze gedaan! Niet met de uitvoerige ‘kabary’ (toespraak) die de Malagasy mensen gewoon zijn te houden (en waar ze ook heel goed in zijn!), maar dat was het vertaalteam al gewend van mij als Nederlandse. Maar het lied Amazing Grace dat de kringleden zongen, werd erg gewaardeerd en werd door de vertalers meegezongen in hun eigen taal.

Pest

In de weken dat ik in Madagaskar was, kwam het land in Nederland in het nieuws vanwege de pest die er heerst. Nu zijn er jaarlijks wel gevallen van pest, maar dit jaar is het veel ernstiger. Scholen zijn zelfs een paar weken dicht. Rosephine, een van de vertalers, stuurde ons bericht dat er ook in Mananara al gevallen waren. Ze vraagt om gebed voor de situatie.

Mijn vlucht naar Madagaskar stond gepland op de 16e, om 8 uur ’s morgens. Maar toen begonnen vrijdagmiddag, de 15e, opeens allerlei bacillen op te spelen. Ik begon te sniffen en te proesten. Mijn keel ging zeer doen. Kortom, ik werd gewoon ziek.

Maar wat doe je als je reis al zo lang gepland staat, als je weet dat andere mensen ook onderweg zijn om op tijd in Tana te zijn om twee weken samen te werken? Ik ging gewoon. Zaterdagmorgen 800 mg ibuprofen geslikt, zoveel mogelijk papieren zakdoekjes bij elkaar gezocht (dat waren dus slechts 2 aangebroken pakjes…) en op reis gegaan.

De ibuprofen deed z’n werk en op de 10 uur durende vlucht van Parijs naar Tana waren er een paar aardige films die voor afleiding zorgden. M’n buurman in het vliegtuig besteedde gelukkig al z’n aandacht aan zijn linkerbuurvrouw. Ik heb me dus afgesloten van de wereld en geprobeerd de tijd zo snel mogelijk door te komen. Rond 1 uur ’s nachts kwam ik aan in het hotel, waar mijn collega ervoor had gezorgd dat er meer medicatie was. En toen heb ik 10 uur achter elkaar heerlijk geslapen.

Inmiddels ben ik weer aardig opgeknapt en vanmiddag gaan we aan het werk! Deze keer starten we met het nakijken van Genesis, opnieuw in de Betsimisaraka Avaratra-taal. Vertalers Rosephine en Mariette zijn ook in Tana aangekomen, later deze week verwachten we Ogino en Risy nog.

O, en de wc-bril uit de kop boven dit stukje? Het is gek, maar 9 van de 10 wc-brillen hier in Madagaskar zitten scheef op het toilet gemonteerd. Een kleinigheid misschien, maar het viel me weer op, omdat je op een gegeven moment tijdens je wc-bezoek altijd – plok – scheef zakt. Irritant, maar ik weet dat er nog veel meer minder goed uitgeruste wc’s in dit land zijn 🙂

Ik ben onlangs weer drie weken naar Madagaskar geweest. Opnieuw heb ik het met het Betsimisaraka Avaratra team gewerkt. We hebben de allerlaatste puntjes op de i gezet voor het Lucas-evangelie, zowel voor de geschreven versie als voor de geluidsopnames. Het hele evangelie is namelijk ook opgenomen in de vorm van een soort hoorspel. Er is een verteller en de verschillende vertalers doen de stemmen van de verschillende personen die voorkomen in het evangelie. Die opnamen worden op sd-cards gezet en zo verspreid. Ook het boekje met de gedeelten uit Handelingen hebben we nog een laatste keer doorgelezen en de laatste correcties erin verwerkt. En we hebben de controle van het boekje met delen uit de Nieuwtestamentische brieven en Openbaring afgerond. Een paar passages daaruit moeten nu eerst nog getest worden onder de bevolking, maar dan kan ook dat gedrukt worden. Er ligt dus van alles op de plank dat naar de drukker kan, niet alleen in deze taal, maar ook in een aantal andere. Nu ik weer thuis ben, ga ik verder met de typesetting, het drukklaar maken, van die verschillende boekjes, waarbij er ook nog illustraties ingevoegd worden. Een precies werkje, maar ik vind het erg leuk om te doen.

Dit filmpje heb ik gemaakt toen ik in Madagaskar was. In een van de gebouwen op het katholieke centrum waren we dagelijks aan het werk. Je ziet de vertalers die bezig zijn met het doorlezen en afluisteren van de geluidsopnames en ze hebben ook nog een boodschap aan de mensen in Nederland…